“Bir hayalim var benim. Gün gelecek, bu ulus ayağa kalkacak. Bir hayalim var benim. Gün gelecek, bir zamanlar köle olanların evlatlarıyla yine bir zamanlar köle sahiplerinin evlatları, Georgia’nın kızıl tepelerinde, birlikte kardeşlik sofrasına oturabilecekler. Gün gelecek, dört büyük çocuğum, derilerinin rengine göre değil, karakterlerinin yapısına göre değerlendirilecekleri bir ülkede yaşayacaklar. Bizim umudumuzdur bu… Bu umutla güneye gideceğiz. Bu inançla umutsuzluk dağlarını yontarak bir umut anıtı yapacağız. Ve bunu başardığımızda, her kasabadan ve köyden, her eyaletten ve kentten özgürlük şarkısının yankısını duyduğumuzda, o gün daha da yakın olacak ve Allah’ın bütün kulları siyahlar ve beyazlar, Yahudiler, Hristiyanlar, Müslümanlar ve Budistler el ele tutuşarak siyahların eski bir ilahisini söyleyecekler: Sonunda özgürüz! Sonunda özgürüz! Şükürler olsun Ya Rabbim! Sonunda hepimiz özgürüz! ” (hukukbook.com, 2022).

Bu satırlar, Washington DC’deki Lincoln Anıtı önünde, 1963 yılında, iki yüz elli bin civarında insanın katıldığı mitingde, Martin Luther King’in yaptığı konuşmadan özetlenmiştir. Sözlü edebiyatın unutulmazları arasında yerini alan “Bir hayalim var benim.” konuşması o gün itibariyle ABD’de ciddi bir yankı bulmuştur. Günümüzde ise hayalleri olan herkese ilham verecek bu tarihî konuşma, hâlâ tazeliğini ve yürekleri titreten heyecanını üzerinde taşımaktadır.

Martin Luther King Kimdir?

Luther King, 15 Ocak 1929’da, Georgia eyaletinin Atlanta şehrinde dünyaya gelmiştir. Babası Martin Luther King Sr. ile annesi Alberta Williams’in ortanca oğlu King’in gerçek ismi, Michael Luther King Jr.’dir. İlkokulu ve ortaöğretimi doğduğu şehir olan Atlanta’da tamamlamıştır. Ardından Marehouse College’ye gitmiş ve 1948 yılında, yüksek bir not ortalamasıyla sosyoloji bölümünden mezun olmuştur. Orada okuduğu yıllarda, rektörlüğünün yanı sıra bir yurttaş hakları lideri olan Benjamin Myers’den etkilenmiş ve ileride kendisini yurttaş hakları lideri yapacak düşüncelerle tanışmıştır.

Daha sonra Teoloji Fakültesine giren King, burayı da birincilikle bitirmiştir. Boston Üniversitesi’nde Teoloji Sistematiği alanında yüksek lisans yapmıştır. Burada bulunduğu dönemde müstakbel eşi Coretta Scott ile tanışmıştır. 1953 yılında evlenen çiftin ikisi kız, ikisi de erkek olmak üzere 4 çocukları olmuştur.

 Pastörlük Günleri ve Rosa Parks’a Destek Olması 

1954’te Montgomery, Dexter Avenue Baptist Kilisesi’nde pastörlük yapmaya başlamıştır. 1 Aralık 1955 günü Montgomery, otobüs boykotlarında yerinden kalkmayarak bir beyaza yer vermeyen Rosa Parks’a destek olmuştur. Dikkatleri üzerine çeken King, boykot nedeniyle tutuklanırsa da bu direniş sayesinde ulaşım araçlarındaki ırk ayrımcılığı, 21 Aralık 1956’da sona ermiştir. 

Bundan sonra King, siyahi kiliselerin bir araya gelmesi ve yurttaş hakları için yeni düzenlemeler yapılması için olağanüstü gayret sarf etmiştir. 1957 yılında, Güney Hristiyan Liderlik Konferansı’nın (SCLC) kuruluşunda önemli rol alan King, Gandhi’yi kendine örnek almıştır. Şiddete başvurmadan gösteriler düzenleyen King’in bu barışçıl protestoları, medyanın da ilgisini çekmiş ve onun başlattığı insan hakları hareketi, 1960’lı yıllarda ülkenin en önemli gündemi hâline gelmiştir.

Washington’a Yürüyüş ve ‘Bir Hayalim Var’ Konuşması

Onun bu yaklaşımı sayesinde medyadan pek çok kişi King’i desteklediği yönünde yazılar yazmış, açıklamalar yapmış ve ABD’nin hem güneyinde hem de kuzeyinde her gün biraz daha tanınır hâle gelmesini sağlamıştır. Bu şekilde çalışmalarına devam eden King, 1963 yılında ünlü konuşmasını da yapacağı ve adını İş ve Özgürlük İçin Washington’a Yürüyüş koyduğu bir etkinlik düzenlemiştir. Ancak daha sonra bu yürüyüşün amacından sapma ihtimalinden korktuğu için iptal etmek istediyse de Ray Wilkins, Whitney Young Jr., Philip Randalph, John Lewis ve James Farmer gibi diğer komite üyeleri bunu reddetmiştir (mepanews.com, 2019). King ve ailesi, yaşanan bütün bu olumsuzluklara rağmen başarılı bir şekilde gerçekleştirilen yürüyüşte okullardaki siyah-beyaz ayrımı, siyahlarla beyazların eşit ücretler alması, iş yerlerinde siyah-beyaz farkının kaldırılması, eylemcilerin polis şiddetinden korunması ve siyahların oy haklarının verilmesi gibi konulara dikkat çekmiştir. Washington tarihinin en kalabalık gösterisi olan bu yürüyüşe yaklaşık 250.000 kişi katılmıştır. O günkü polisin kullandığı şiddet, iletişim ve ulaşım vasıtalarının durumu dikkate alındığında, bu olağanüstü bir gayretin fiilen ortaya konması demektedir. King, burada daha sonra kendi adıyla anılacak “I have a dream.” konuşmasını yapmıştır. 

Yapılan bu gösteriler sonucunda, Civil Rights Acy of 1964 (Yurttaş Hakları Kanunu) ile Voting Rights Act of 1965 (Oy Hakkı Kanunu) ABD Anayasasına girer. King, siyahların hakları konusunda büyük adımlar atılmış olmasına rağmen bu girişimleri daha yolun başı olarak görmüş ve bundan sonra siyahlara tazminat verilmesi konusu üzerinde durmuştur. Bu düşüncelerini, 1964 yılında yazdığı “Why We Can’t Wait?” (Bailey, 2023) adlı kitabında siyahi vatandaşların alamadığı maaşlarının tazminatı olarak 10 yıllık bir program çerçevesinde dağıtılması gerektiğini yazmıştır.

Kanlı Pazar ve Yürüyüşlerin Durdurulması

King, Güney Hristiyan Birliğinin de katılımıyla 25 Mart 1965 tarihinde, Selma (DuVernay, 2014) şehrinden eyalet başkenti Montgomery’e bir yürüyüş düzenlemek istemiştir. Ancak karşıt grupların ve polisin sert tutumu nedeniyle bu yürüyüş iptal edilmiştir. Tarihe, Kanlı Pazar (mepanews.com, 2019) olarak geçen bu günde göstericilerden birçok kişi ölmüş ve yaralanmıştır. Ancak bu hadise, onlar için hayır olmuş ve Yurttaş Hakları Hareketi içerisinde birliğin sağlanmasına, desteğin artmasına vesile olmuştur. Bu olaydan sonra King, Başkan Johnson ile görüşmüştür.

Tarihler 1966’yı gösterirken güneyde elde ettiği başarıyı kuzeye de taşımak isteyen King, bunun için Chicago’nun varoş mahallelerine taşınmıştır. Ancak kuzeydeki halk güneydekilere göre çok daha sert tepki vermiş ve King, olayın büyümemesi için bu yürüyüşü durdurmuştur. Bundan sonra hareketin başına Jesse Jackson geçmiştir. Jackson, daha sonra Operation Breadbasket (Bailey, 2023) adında siyahlara ait ilk EXPO’yu kurmuştur.

Vietnam Savaşı ve King

Bu sırada ABD, Vietnam ile savaşa girmiştir. King, 4 Nisan 1967 tarihinde, New York City Riverside Kilisesi’nde, Beyond Vietnam: A Time to Break Silence (Vietnam’ın Ötesi: Sessizliği Kırmanın Zamanı) adlı konuşmasını yapar (Çakır, 2011). Konuşmada Vietnam ile olan bu savaşı, “Hiç adil değil” şeklinde yorumlaması, halkın ve medyanın tepkisini çeker. Medyanın, King’in aleyhine yazılar yazması güneyli ırkçıları daha da sertleştirmiş ve bu tavırları yüzünden yalnız bırakılmıştır.

King, 3 Nisan 1968’de, Mason Temple isimli tapınakta, ertesi gün yaşayacaklarını hissetmiş gibi ölümden korkmadığını, mutlu olduğunu, artık yaşayacaklarının bir önem taşımadığını ifade eden şöyle bir konuşma yapmıştır: “Bu saatten sonra bana ne olacağı önemli değil. Bazıları, bazı hasta beyaz kardeşlerimiz tarafından bana karşı yapılabilecekler hakkında konuşmaya başladı. Herkes gibi ben de uzun bir hayat yaşamak istiyorum fakat şu an bununla ilgilenmiyorum. Sadece Tanrı’nın isteğini yerine getirmek istiyorum ki O, bana bu dağa çıkmam için izin verdi. Bu nedenle bu akşam çok mutluyum. Hiçbir şeyden endişelenmiyor ve hiçbir kimseden de korkmuyorum. Gözlerim Tanrı’nın gelişinin zaferini görüyor!” (Çakır, 2011).

Siyahi politik eylemleriyle hem Amerika hem de dünya tarihinde iz bırakan kişiliklerden biri olan King, hayalleri peşinde koşmuş ve imkânların elverdiği fırsatları değerlendirmiş, Afro-Amerikalı olarak bilinen insanların birçok haklarını barışçıl yöntemlerle elde etmiştir. Bu uğurda çok ciddi fedakârlık göstermiştir. Yukarıda yaptığı konuşmanın ertesi günü (4 Nisan 1968), Memphis’te kaldığı Lorraine Motel’in balkonunda silahlı saldırı sonucu, 39 yaşında hayata veda etmiştir. Ölümünün ardından ABD Başkanı Johnson, ulusal yas ilan etmiştir. Cenazesine 300.000 kişi katılmıştır. Suikastı gerçekleştiren James Earl Ray, İngiltere havaalanından çıkış yaparken yakalanmıştır. ABD’ye teslim edilen Ray, suçunu itiraf etmiş ve 99 yıl ağır hapis cezasına çarptırılmıştır.

Netice itibariyle Amerika’daki siyahların özgürlük ateşini Rosa Parks adındaki bir kadının “Kalkmıyorum!” kelimesi ateşlemiş olsa da King, buradan aldığı cesaretle, “Bir hayâlim var benim.” diyerek yola çıkmış ve bu yürüyüşünde belli ölçüde de olsa hayallerine kavuşmuştur. Kendisi hayatta iken en genç isim olarak Nobel Barış Ödülü’ne layık görülmüştür. Ölümünden sonra pek çok caddeye ismi verilirken ocak ayının üçüncü pazartesi günü ise Ulusal Martin Luther King Günü ilan edilmiştir.

Kaynaklar

Bailey, C. (2023, Ocak 16). Martin Luther King hakkında az bilinenler. bbc.com. https://www.bbc.com/turkce/articles/cj729x02l7xo

Çakır, S. (2011, Ocak 15). Siyah Adamın Öyküsü. serapcakir.wordpress.com. https://serapcakir.wordpress.com/2011/01/15/siyah-adamin-oykusu/

DuVernay, A. (Director). (2014). Selma [Film]. Paramount Pictures, Pathé, 20th Century Studios.

hukukbook.com (2022, Ağustos 27). Martin Luther King: Bir hayalim var. hukukbook.com

Martin Luther King: Bir hayalim var

mepanews.com (2019, Nisan 04). Martin Luther King. mepanews.com. https://www.mepanews.com/martin-luther-king-25590h.htm